Gatunek: bez czarny;
Nazwa łacińska: sambucus nigra
Obwód na 130 cm: 138 ccm
Wysokość: 9,10 m
Wysokość osadzenia korony: 1,69 m
Rozpiętość korony: N – 4,90 m, S – 4,20 m, W – 3,90 m, E – 4,50 m
Lokalizacja: działka 1132/28, obręb 207,Rzeszów, GPS1992: X: 245149 , Y: 715088
Ogólny stan drzewa:
Okaz ponad 200 letni. Jest to rzadka odmiana bzu drzewiastego, generalnie bez występuje w formie krzewiastej. W koronie od strony N rozszczepienie (pęknięcie wzdłużne) jednego z konarów oraz 20 % susz od strony najbliższego chodnika. Drzewo witalne, bez oznak występowania owadów lub próchno jadów, pień i korna bez widocznych owocników grzyba. Na kilku konarach tylce po cięciach redukcyjnych korony. Drzewo zostało laureatem, w dużej mierze przez malowniczy wygląd w okresie kwitnięcia i wiek, IX edycji ogólnopolskiego konkursu na Drzewo Roku 2019 Klubu Gaja.
7 lipca 2022 r. Fundacja Będzie dziko złożyła wniosek do Rady Miasta Rzeszów, o objęcie drzewa ochroną pomnikową.
Charakterystyka gatunku:
Małe drzewo lub częściej krzew o wypełnianych gąbczastym rdzeniem pędach. Liście pierzaste z 5-7 ostro pikowanych listkach, opadają jesienią bez przebarwienia. Kwiaty zebrane w duże baldachostany o nieprzyjemnym zapachu, są jadalne. Okres kwitnienia od V do VII. Czarno lśniące owoce, silnie soczyste, zebrane w zwisające grona.
Siedlisko:
Drzewo rośnie między blokami w warunkach osiedla mieszkaniowego. Otoczone chodnikami z wszystkich stron, większość chodników w znacznej odległości do drzewa (kilka metrów) najbliższy w odległości 0,95 m i jedynie ten chodnik znajduje się w obrysie korony. Większość (około 80%) terenu w obrysie korony nie utwardzona, trawiasta.
Historia drzew i otoczenia wokół:
Bez Czarny o niespotykanej budowie drzewa znajduje się na ulicy Grodzisko. Jest
prawdopodobnie pozostałością po ogrodach zamku Lubomirskich. Pozostały po nim tylko
zapisy i rysunki Karola Henryka Wiedemanna. Był on wspaniałym przykładem francuskiego
stylu w ogrodnictwie. Jerzy Ignacy Lubomirski, aby zachwycić młodą żonę Joannę von Stein
zatrudnił architekta Karola Henryka Wiedemanna, aby zaprojektował ogrody. Od miasta
oddzielał zamek szpaler drzew wraz z labiryntem, który prowadził ku dolince gdzie
znajdowały się ogrody warzywne i sady. Przed pałacem powstałym wedle projektu Tylmana
z Gameren, powstało pięć równych kwater kwietnych. Usypano również wyspę, na której
stanął pawilon chiński. Lubomirscy sprzedali prawa do zamku władzy austriackiej w 1812
roku, od tej pory ogród uległ zapomnieniu i zapuszczeniu. Na planie Józefa Kozieja
przedstawiającego Rzeszów w 1936 roku, widać tereny zielone a na miejscu ogrodów
gospodarczych korty tenisowe. W latach powojennych wybudowano wiele bloków
mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej min. Filharmonia Podkarpacka im. Artura
Malawskiego i Zespół Szkół Muzycznych nr 1. Na miejscu sztucznej wyspy powstała
fontanna multimedialna oddana, w 2013, która została ulubionym miejscem zabaw dla dzieci
w lecie.
Dane metryczne i stan wiedzy na – 31 stycznia 2023 r.
Źródła:
1. Encyklopedia Rzeszowa red. J. Draus, Grzegorz Zamoyski, Rzeszów 2011,
2. Dzieje Rzeszowa tom II, red. F. Kiryk Rzeszów 1998,
3. W. Hening, Rzeszowski alfabet miejsc często już zapomnianych i osób z nimi
związanych, Rzeszów 2012,
4. G. Ciołek, Ogrody polskie, Warszawa 1978,
5. J. Malczewski, Obecnie dzielnice Rzeszowa niegdyś przedmieścia i wsie
podmiejskie, Rzeszów 1989,
6. „Dendrologia” W. Seneta, J. Dolatowski, J. Zieliński
7. https://www.drzewa.nk4.netmark.pl/index.php
Źródło ikonograficzne:
J. Koziej, Rzeszów widok miasta roku pańskiego 1936, Rzeszów 1944
